Sổ Tay Công Thức Hóa Học Lớp 8

1. Mol

Tính số nguyên tử/phân tử từ số mol

Số nguyên tử (phân tử) = n . 6,022 . 10²³

n: Số mol (mol).

Ví dụ:

Số phân tử trong 0,2 mol O₂ là: 0,2 . 6,022 . 10²³ = 1,2044 . 10²³ phân tử.

Tính số mol từ số nguyên tử/phân tử

n = Số nguyên tử (phân tử) / (6,022 . 10²³)

n: Số mol (mol).

Ví dụ:

Tính số mol của 1,2044.10²³ phân tử Fe₂O₃:
n = (1,2044 . 10²³) / (6,022 . 10²³) = 0,2 mol.

Tính khối lượng mol (M)

M = m / n

M: Khối lượng mol (g/mol).

m: Khối lượng (g).

n: Số mol (mol).

Ví dụ:

Tính khối lượng mol của chất X, biết 0,1 mol X nặng 4,4g.
M_X = 4,4 / 0,1 = 44 (g/mol).

Tính số mol (n) từ khối lượng

n = m / M

n: Số mol (mol).

m: Khối lượng (g).

M: Khối lượng mol (g/mol).

Ví dụ:

Số mol của 6,4 gam đồng (Cu) là: n_Cu = 6,4 / 64 = 0,1 (mol).

Tính khối lượng (m) từ số mol

m = n . M

m: Khối lượng (g).

n: Số mol (mol).

M: Khối lượng mol (g/mol).

Ví dụ:

Khối lượng của 0,1 mol đồng (Cu) là:
m_Cu= 0,1 . 64 = 6,4 (g).

Tính thể tích chất khí (V) từ số mol (đkc)

V = n . 24,79

V: Thể tích (L).

n: Số mol (mol).

*Áp dụng ở điều kiện chuẩn: 25°C, 1 bar.

Ví dụ:

Thể tích của 0,2 mol khí O₂ (đkc) là: V = 0,2 . 24,79 = 4,958 (L).

Tính số mol (n) từ thể tích chất khí (đkc)

n = V / 24,79

n: Số mol (mol).

V: Thể tích (L).

*Áp dụng ở điều kiện chuẩn: 25°C, 1 bar.

Ví dụ:

Số mol của 2,479 lít khí CO₂ (đkc) là: n = 2,479 / 24,79 = 0,1 (mol).

Tính số mol nguyên tử từ công thức hóa học

Trong hợp chất A_xB_y:

Số mol nguyên tử A = n_{A_x B_y} . x

Ví dụ:

Tính số mol nguyên tử H có trong 0,4 mol H₂O:
n_H = n_H₂O . 2 = 0,4 . 2 = 0,8 (mol).

2. Tỉ khối chất khí

Tỉ khối của khí A đối với khí B

d_A/B = M_A / M_B

d_A/B: Tỉ khối của khí A đối với khí B.

M_A, M_B: Khối lượng mol của khí A và khí B (g/mol).

Ví dụ:

So sánh khí O₂ (M=32) và H₂ (M=2): d_O2/H2 = 32 / 2 = 16. Vậy khí oxygen nặng hơn khí hydrogen 16 lần.

Tỉ khối của khí A đối với không khí

d_A/kk = M_A / 29

d_A/kk: Tỉ khối của khí A đối với không khí.

M_A: Khối lượng mol của khí A (g/mol).

Ví dụ:

Khí O₂ (M=32) nặng hay nhẹ hơn không khí? d_O₂/kk = 32 / 29 ≈ 1,1. Vậy khí O₂ nặng hơn không khí.

3. Độ tan (S)

Tính độ tan

S = (m_ct / m_nước) . 100

S: Độ tan (g/100g nước).

m_ct: Khối lượng chất tan (g).

m_nước: Khối lượng nước (g).

Ví dụ:

Hòa tan hết 53g Na₂CO₃ trong 250g nước được dung dịch bão hòa. Độ tan của Na₂CO₃ là: S = (53 / 250) * 100 = 21,2 (g/100g nước).

4. Nồng độ dung dịch

Tính nồng độ phần trăm (C%)

C% = (m_ct / m_dd) . 100%

C%: Nồng độ phần trăm (%).

m_ct: Khối lượng chất tan (g).

m_dd: Khối lượng dung dịch (g).

Ví dụ:

Dung dịch chứa 20g NaCl trong 80g nước. Khối lượng dung dịch là 20 + 80 = 100g. Nồng độ phần trăm là: C% = (20 / 100) * 100% = 20%.

Tính nồng độ mol (C_M)

C_M = n_ct / V_dd

C_M: Nồng độ mol (mol/L hoặc M).

n_ct: Số mol chất tan (mol).

V_dd: Thể tích dung dịch (L).

Ví dụ:

200ml (0,2 L) dung dịch chứa 0,02 mol NaCl. Nồng độ mol là: C_M = 0,02 / 0,2 = 0,1 M.

Pha trộn 2 dung dịch (không phản ứng)

Khi trộn dung dịch 1 và dung dịch 2:

Khối lượng chất tan sau trộn: m_{ct_sau} = m_{ct_1} + m_{ct_2}
Khối lượng dung dịch sau trộn: m_{dd_sau} = m_{dd_1} + m_{dd_2}
Số mol chất tan sau trộn: n_sau = n₁ + n₂
Thể tích dung dịch sau trộn: V_sau ≈ V₁ + V₂

Ví dụ:

Trộn 300ml (0,3L) dd NaOH 1M với 200ml (0,2L) dd NaOH 2M.
n_NaOH(1) = 0,3 . 1 = 0,3 mol; n_NaOH(2) = 0,2 . 2 = 0,4 mol
n_NaOH(sau) = 0,3 + 0,4 = 0,7 mol
V_dd(sau) = 0,3 + 0,2 = 0,5 L
C_M(sau) = 0,7 / 0,5 = 1,4 M

5. Tính theo phương trình hóa học

Các bước giải chung

Bước 1: Quy đổi các dữ kiện đề bài về số mol (n).
Bước 2: Viết phương trình hóa học (PTHH) và cân bằng.
Bước 3: Dựa vào tỉ lệ hệ số trong PTHH để tìm số mol chất cần tính.
Bước 4: Quy đổi số mol vừa tìm được về đại lượng theo yêu cầu (khối lượng, thể tích,...).

Dạng bài toán cơ bản

Ví dụ:

Hòa tan hết 0,65 gam Zn trong dung dịch HCl.
PTHH: Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂
n_Zn = 0,65 / 65 = 0,01 mol
Theo PTHH, n_H₂ = n_Zn = 0,01 mol
V_H₂ (đkc) = 0,01 . 24,79 = 0,2479 L

Dạng bài toán có chất dư

Khi bài toán cho dữ kiện của 2 chất tham gia, cần xác định chất nào phản ứng hết, chất nào dư. Mọi tính toán về sản phẩm đều dựa vào chất phản ứng hết.

Ví dụ:

Cho 8,1g Al vào dung dịch chứa 29,4g H₂SO₄.
PTHH: 2Al + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂
n_Al = 8,1 / 27 = 0,3 mol; n_H₂SO₄ = 29,4 / 98 = 0,3 mol
Xét tỉ lệ: n_Al/2 = 0,15 và n_H₂SO₄/3 = 0,1.
Vì 0,15 > 0,1 nên Al dư, H₂SO₄ hết.
Tính theo H₂SO₄: n_H₂ = n_H₂SO₄ = 0,3 mol.
V_H₂ (đkc) = 0,3 . 24,79 = 7,437 L.

6. Hiệu suất phản ứng (H%)

Dạng 1: Tính hiệu suất phản ứng

H% = (Lượng thực tế / Lượng lý thuyết) . 100%

Ví dụ:

Nhiệt phân 19,6 g KClO₃ thu được 0,18 mol O₂.
PTHH: 2KClO₃ → 2KCl + 3O₂
n_KClO₃ = 19,6 / 122,5 = 0,16 mol
Theo PTHH, n_O₂(lý thuyết) = 3/2 * n_KClO₃ = 0,24 mol
n_O₂(thực tế) = 0,18 mol
H% = (0,18 / 0,24) * 100% = 75%

Dạng 2: Tính lượng sản phẩm thực tế

Lượng thực tế = Lượng lý thuyết . H%

Ví dụ:

Nung 50g CaCO₃ (H=90%) thu được bao nhiêu gam CaO?
PTHH: CaCO₃ → CaO + CO₂
n_CaCO₃ = 50 / 100 = 0,5 mol
n_CaO(lý thuyết) = n_CaCO₃ = 0,5 mol
n_CaO(thực tế) = 0,5 . 90% = 0,45 mol
m_CaO(thực tế) = 0,45 . 56 = 25,2 g

Dạng 3: Tính lượng chất phản ứng cần dùng

Lượng cần dùng = Lượng lý thuyết / H%

Ví dụ:

Cần bao nhiêu gam KNO₃ để điều chế 0,64g O₂ (H=80%)?
PTHH: 2KNO₃ → 2KNO₂ + O₂
n_O₂ = 0,64 / 32 = 0,02 mol
n_KNO₃(lý thuyết) = 2 * n_O₂ = 0,04 mol
n_KNO₃(cần dùng) = 0,04 / 80% = 0,05 mol
m_KNO₃(cần dùng) = 0,05 . 101 = 5,05 g

7. Cách đọc tên các chất

Acid

HCl: Hydrochloric acid

H₂SO₄: Sulfuric acid

HNO₃: Nitric acid

Base

Tên kim loại (+ hóa trị) + hydroxide

NaOH: Sodium hydroxide

Fe(OH)₂: Iron (II) hydroxide

Oxide

Oxide KL: Tên KL (+ hóa trị) + oxide

Oxide PK: (Tiền tố) + Tên PK + (tiền tố) + oxide

Fe₂O₃: Iron (III) oxide

CO₂: Carbon dioxide

Muối

Tên kim loại (+ hóa trị) + tên gốc acid

Na₂CO₃: Sodium carbonate

FeCl₃: Iron (III) chloride

Bảng một số gốc acid thường gặp

Gốc acid	Tên gọi
-Cl	chloride
-NO₃	nitrate
=SO₄	sulfate
=CO₃	carbonate
≡PO₄	phosphate

1. Mol

Tính số nguyên tử/phân tử từ số mol

Tính số mol từ số nguyên tử/phân tử

Tính khối lượng mol (M)

Tính số mol (n) từ khối lượng

Tính khối lượng (m) từ số mol

Tính thể tích chất khí (V) từ số mol (đkc)

Tính số mol (n) từ thể tích chất khí (đkc)

Tính số mol nguyên tử từ công thức hóa học

2. Tỉ khối chất khí

Tỉ khối của khí A đối với khí B

Tỉ khối của khí A đối với không khí

3. Độ tan (S)

Tính độ tan

4. Nồng độ dung dịch

Tính nồng độ phần trăm (C%)

Tính nồng độ mol (CM)

Pha trộn 2 dung dịch (không phản ứng)

5. Tính theo phương trình hóa học

Các bước giải chung

Dạng bài toán cơ bản

Dạng bài toán có chất dư

6. Hiệu suất phản ứng (H%)

Dạng 1: Tính hiệu suất phản ứng

Dạng 2: Tính lượng sản phẩm thực tế

Dạng 3: Tính lượng chất phản ứng cần dùng

7. Cách đọc tên các chất

Acid

Base

Oxide

Muối

Bảng một số gốc acid thường gặp

Mục Lục

Tính nồng độ mol (C_M)